Lễ Hội Ok Om Bok Của Người Khmer

admin: 14-03-2021

Khám Phá Lễ Hội Ok Om Bok Truyền Thống Độc Đáo Của Người Khmer

Vẫn giữ được những nét văn hóa đặc sắc của Champa cổ lâu đời, người dân Khmer Nam Bộ luôn có lối sinh hoạt cùng nét văn hóa vô cùng khác biệt so với các dân tộc khác. Song hành cùng với nền văn hóa giàu bản sắc của mình, họ vẫn lưu giữ lại những lễ hội đặc trưng của riêng mình. Và lễ hội Ok Om Bok là một trong những lễ hội lớn của đồng bào Khmer Nam Bộ. Không chỉ có đông đảo bà con Khmer tham dự, lễ hội này còn thu hút hàng nghìn khách du lịch đến tham gia chung vui.

Khám phá lễ hội Ok Om Bok truyền thống độc đáo của người Khmer

Lễ hội Ok Om Bok hay Oóc om bóc (tiếng Khmer: អកអំបុក) hay lễ Cúng Trăng.

Là một trong những lễ hội lớn trong năm của đồng bào Khmer bên cạnh các lễ như Tết cổ truyền Chol Chnam Thmay, lễ cúng ông bà Sene Dolta,... Về mặt chữ nghĩa, Ok Om Bok có nghĩa là "Đút cốm dẹp bằng cách bốc bằng tay". Vì thế, lễ hội này còn có tên gọi khác là lễ hội "Đút cốm dẹp".

Lễ Ok Om Bok có nguồn gốc xuất phát từ việc làm nông của người dân. Theo quan niệm của người Khmer, mặt trăng được xem là vị thần cai quản thời tiết, điều tiết mùa màng trong năm. Vì thế, sau khi mùa mưa kết thúc, người dân sẽ thực hiện tổ chức lễ hội Ok Om Bok để tạ ơn thần Mặt trăng đã bảo vệ mùa màng, đem mưa thuận gió hòa để mùa màng được bội thu. Đồng thời còn giúp họ cầu nguyện để có thể bội thu mùa vụ tới.

Lễ Ok Om Bok được tổ chức nhằm tạ ơn thần Mặt trăng đã bảo vệ mùa màng cho bà con nông dân.

Hầu như đa số người Khmer đều gắn chặt cuộc đời, gia đình và phum sóc - xóm làng của mình với nông nghiệp. Thế nên, lễ hội Ok Om Bok mang ý nghĩa cực kỳ quan trong với họ. Lễ hội thường được tổ chức ở mỗi gia đình, trong chùa và quy mô lớn trên toàn tỉnh.

Đặc biệt hơn khi lễ hội này còn được VHTTDL công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội Ok Om Bok diễn ra vào trung tuần tháng 10 âm lịch hằng năm mà tâm điểm là đêm Rằm tháng 10. Chủ yếu diễn ra tại sân chùa, sân nhà, hoặc một khu đất trống nào đó để mọi người có thể dễ dàng quan sát Mặt trăng. Tuy nhiên, đối với năm nhuận, lễ hội Ok-Om-Bok sẽ được tổ chức vào tháng 9 âm lịch nhuận.

Dựa theo khoa học thì thời điểm này là thời điểm cuối cùng của một chu kỳ để mặt trăng quay hết một vòng quanh Trái đất. Còn trong nông nghiệp thì đây là thời điểm kết thúc mùa vụ trong năm của bà con.

Để chuẩn bị cho lễ Ok Om Bok - lễ cúng trăng, bà con người Khmer phải chuẩn bị từ phần trang trí cho đến cả mâm lễ cúng. Trong đó:

Phần trang trí - gồm có một chiếc cổng bằng tre, bên trên gắn thêm hoa lá để trang trí. Trên cổng còn có một dây trầu với 12 lá trầu cuốn tròn, mang ý nghĩa 12 tháng trong năm. Kèm theo đó là một dây cau có 7 trái. Phần vỏ trái cau sẽ được chẻ ra hai bên như hai cánh con ong để tượng trưng cho 7 ngày của tuần.
Phần mâm lễ cúng - gồm các loại trái cây và nông sản như khoai môn, khoai mì, trái dừa tươi, chuối,... Bên cạnh đó người dân còn làm thêm cốm dẹp để dâng lên mặt trăng. Loại cốm này sẽ được bà con dùng hạt nếp vừa chín tới sau đó đem rang rồi quết dẹp.

Hình ảnh bà con bày biện mâm lễ cúng trăng - lễ Ok Om Bok.

Sau khi chuẩn bị đầy đủ và trưng bày đẹp mặt ở giữa sân nhà. Các thành viên trong gia đình sẽ thực hiện nghi thức cầu nguyện tạ ơn thần linh. Tiếp theo các sư sãi, các vị achar hoặc người cao tuổi nhất trong gia đình sẽ chọn thức ăn mỗi thứ một ít nắm vào tay. Lần lượt đút vào miệng từng trẻ nhỏ, vỗ nhẹ sau lưng cùng với câu hỏi ước muốn gì. Bởi họ tin rằng câu trả lời của các em nhỏ là niềm tin và động lực của người lớn vào năm tới.

Trong suốt buổi lễ còn có những hoạt động vô cùng đặc sắc

Bên cạnh hoạt động cúng bái thần mặt trăng nghiêm trang, ý nghĩa. Trong thời gian diễn ra lễ hội còn có các hoạt động văn nghệ, thể thao, hội chợ vô cùng hấp dẫn. Bởi thế lễ hội này đã thu hút được lượng lớn khách du lịch trong nước đến chung vui, đặc biệt còn có sự góp mặt của các du khách nước ngoài.

Một số hoạt động đặc trưng diễn ra trong lễ hội Ok Om Bok của người Khmer như:

Lễ thả đèn gió, đèn nước

Hoạt động thả đèn gió

Hoạt động thả đèn gió mang ý nghĩa tạ ơn Thần Gió - vị thần đã cùng Thần Mặt trăng mang đến mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu cho bà con. Ngoài ra, hoạt động này còn mang ý nghĩa là tiễn những điều xui xẻo, không may mắn ra đi.

Hiện có hai loại đèn gió được người dân làm ra đó chính là loại đèn vuông và loại đèn tròn. Để làm được một chiếc đèn gió, cần đến tre, giấy quyến và dây kẽm. Những bàn tay nghệ nhân khéo léo uốn các thanh tre được chuốt nhẵn tạo thành vòng tròn hình trụ. Sau khi dựng xong khung, người nghệ nhân sẽ dán kín bằng giấy quyến, phần đáy đèn để trống, gắn vào một "ổ nhện" được làm từ kẽm. Bên trong ổ nhện được phủ một lớp bông gòn và được tẩm ướt bằng dầu đậu phộng.

Khi thực hiện thả đèn, mọi người sẽ đốt lớp gòn rồi nâng đề lên cao. Nhiệt độ nóng khiến cho chiếc đền bị căng phồng, rồi tạo lực lớn đẩy lên trời. Những chiếc đèn này được thả mang theo lòng thành kính cũng như gửi gắm tâm nguyện của mình đến với mặt trăng.

Hoạt động thả đèn gió trong lễ Ok Om Bok

Hoạt động thả đèn nước

Hoạt động thả đèn nước chính là việc thả ánh lửa trôi trên mặt nước. Mục đích chính của hoạt động này nằm tỏ lòng biết ơn của người dân đến với Thần Nước. Đồng thời còn là lời tạ lỗi đến vị thần này vì đã làm bẩn nguồn nước trong quá trình sinh hoạt sản xuất.

Những chiếc đèn nước có hình dạng tựa như một ngôi đền, thường được làm bằng thân và bẹ chuối. Xung quanh được trang trí bằng những hoa văn và màu sắc sặc sỡ. Đèn cầy sẽ được thắp sáng và cắm bao quanh đèn nước, bên trong đèn sẽ bày biện các thức cúng.

Mở đầu buổi lễ thả đèn nước, sư sãi và bà con trong phum sóc thắp nhang. Sau đó nghe sư tụng kinh cầu, cúng trăng để cầu nguyện sự an yên và thịnh vượng. Sau đó mọi người sẽ tập trung ở các sông nơi họ cư trú để thả trôi đèn theo dòng nước.

Hội đua Ghe Ngo

Còn hội đua Ghe Ngo lại chính là một môn thể thao truyền thống của người Khmer xuất hiện trong những ngày diễn ra lễ hội Ok Om Bok. Được coi là hoạt động đặc trưng nhằm thể hiện sự biết ơn đối với thần nước đã mang đến cho người dân một mùa bội thu. Song, phong tục đua Ghe Ngo lại chứa đựng rất nhiều ý nghĩa thiêng liêng đối với bà con người Khmer sống tại đồng bằng sông Cửu Long.

Đua Ghe Ngo là hoạt động đặc trưng không thể thiếu trong lễ hội Ok Om Bok

Hội đua Ghe Ngo được chia làm hai loại chính gồm: Đua trên cạn và đua dưới nước. Trong đó:

Đua Ghe Ngo trên cạn - là hoạt động chủ yếu tái hiện và mô phỏng lại hoạt động đua Ghe Ngo dưới nước. Nó thường được tổ chức gắn liền với các lễ hội truyền thống, và là trò chơi được tổ chức trong phần hội sau các nghi lễ.
Đua Ghe Ngo dưới nước - Đây là hoạt động được nhiều người dân, du khách trông đợi nhất trong lễ hội thưởng trăng Ok Om Bok. Để có được chiếc Ghe Ngo lướt nhanh nhất có thể. Người thợ đã không ngừng cải tiến kỹ thuật đóng ghe. Một chiếc Ghe Ngo thường có độ dài khoảng 30m chứa được từ 50 đến 60 người. Hai bên ghe được chạm trở hoặc vảy rồng theo mô típ Naga hay hoa lá cách điệu. Ở hai bên mũi ghe vẽ hình các con thú vừa để trang trí vừa thể hiện sức mạnh của ghe.

Lễ hội Ok Om Bok Sóc Trăng hàng năm luôn thu hút lượng lớn du khách. Bởi đây là nơi tổ chức chính của lễ hội đua Ghe Ngo. Các đội đua từ nhiều tỉnh thành như Trà Vinh, Hậu Giang, Kiên Giang, Cà Mau, An Giang, Cần Thơ,... cùng nhau về đây tham dự.

Lễ hội Đua Ghe Ngo ở Sóc Trăng thu hút các đội đua lớn từ các tỉnh lân cận.

Đặc biệt hơn vào ngày 2/01/2021, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã ký ban hành Quyết định số 74/QĐ-BVHTTDL. Về việc đưa Lễ hội truyền thống Lễ hội đua ghe Ngo của người Khmer tỉnh Sóc Trăng vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội Ok Om Bok là một sự kiện văn hóa quan trọng, không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống của người Khmer mà còn tạo điều kiện để cộng đồng gắn kết và tận hưởng những khoảnh khắc đầy ý nghĩa bên nhau.

Tác giả:Go Travel
Theo nguồn:Go Travel

Link gốc