Tín ngưỡng và kiến trúc độc đáo của người Chăm ở An Giang

thu trang: 03-03-2021

Đến An Giang đi dọc bờ sông Hậu, men theo tiếng kinh cầu nguyện vang lên từ các thánh đường, làng người Chăm hiện ra đầy thơ mộng với nhiều nét văn hóa độc đáo. Thể hiện cả trên vật chất lẫn tinh thần, văn hóa người Chăm An Giang đã luôn được nâng niu và gìn giữ, viết nên “câu chuyện văn hóa” cho một đồng bào tuy ít người nhưng lại đa dạng nét đặc trưng văn hóa.

Theo kết quả sơ bộ Tổng điều tra năm 2019, dân số người Chăm chiếm 0,59% trong tổng số hơn 1,9 triệu dân ở An Giang, được phân bố đều ra các làng Chăm trên địa bàn tỉnh. Khác với đông đảo cộng đồng người Chăm ở Ninh Thuận, Bình Thuận theo đạo Bà la môn (một bộ phận nhỏ theo đạo Islam truyền thống), người Chăm ở An Giang chủ yếu theo đạo Islam mới (Hồi giáo). Đây được xem là yếu tố khác biệt có ảnh hưởng quan trọng đến việc hình thành văn hóa người Chăm An Giang.

Có thể nói, người Chăm An Giang rất tôn sùng tín ngưỡng, mỗi một hành động hay suy nghĩ trong đó luôn phảng phất hơi thở của đạo Islam. Mỗi ngày 5 lần, đúng thời gian đồng bào người Chăm sẽ hướng về các thánh đường để cầu nguyện; trong đó, ngày thứ 6 là ngày cầu nguyện quan trọng nhất. Các tín đồ tập trung ở thánh đường lớn, cùng các vị giáo cả đứng lên đọc về giáo lý Islam, nghe khuyên răng về việc chấp hành tốt tôn giáo, pháp luật, xây dựng nếp sống văn minh…Bởi mọi người tin rằng, khi thực hiện theo đúng giáo lý được dạy từ Đấng tối cao thông qua kinh Koran thì mọi điều tốt đẹp sẽ trở thành hiện thực.

Lễ Ramadan đồng bào Chăm.

Lễ Ramadan (tháng ăn chay hay tháng nhịn ăn) là một nghi lễ đặt biệt quan trọng của người Chăm theo đạo Islam. Khi lễ được diễn ra, dù ngày thường bận bịu đến đâu thì lúc này mọi người cũng tranh thủ quay về quê nhà để thực hiện các nghi thức tôn giáo. Họ sẽ phải nhịn ăn, nhịn uống và hạn chế lao động nặng nhọc từ khi mặt trời mọc đến khi mặt trời khuất bóng nhằm để chia sẻ và thấu hiểu nỗi khổ của những người nghèo khó.

Sau khi kết thúc lễ Ramadan 70 ngày, người Chăm sẽ đón lễ hội Roja (Haij) - ngày Tết cổ truyền mừng tuổi mới. Đây là thời điểm các hoạt động đời sống văn hoá tinh thần của đồng bào Chăm An Giang sôi nổi nhất. Mọi người sẽ tập trung tại các thánh đường, mổ dê, bò để mở tiệc tùng sau một năm lao động vất vả. Họ tổ chức ca hát, múa, biểu diễn văn hoá văn nghệ với những giai điệu và bài hát riêng của đồng bào mình.

Đồng bào người Chăm đang cầu nguyện tại thánh đường

Về kiến trúc, một mặt do ảnh hưởng tôn giáo, mặt khác cũng cho địa hình đồng bằng nhiều kênh rạch nên nhà của người Chăm An Giang được xây dựng theo kiều kiến trúc nhà sàn. Những ngôi nhà sàn bằng gỗ san sát nhau khắp nơi ở làng Chăm, vừa để tránh thú dữ, vừa tránh được nước dâng khi lũ về, thú vị hơn khi nước lũ đã rút, đồng bào Chăm còn tận dụng khoảng trống của sàn làm nơi cất trữ đồ dùng gia đình. Hiện nay, dù thứ dữ không còn, tình trạng ngập lụt do lũ cũng đã được kiểm soát nhưng bà con người Chăm vẫn duy trì sống trong nhà sàn – một lối kiến trúc độc đáo của người Chăm An Giang.

Kiến trúc của người Chăm An Giang, ngoài sự độc đáo nhà sàn, còn đặc sắc về xây dựng các thánh đường mang kiểu kiến trúc Hồi giáo. Các thánh đường lớn nhỏ của đồng bào Chăm được xây dựng dựa theo biểu tượng mặt trời và vầng trăng khuyết. Cả thánh đường lấy màu trắng làm chủ đạo, xung quanh có cửa và nóc hình vòm, lúc nào cũng tràn ngập ánh sáng và thoáng mát ngay cả khi không mở đèn hay bật quạt. Trong đó, ấn tượng và nổi tiếng nhất là thánh đường Mubarak, xây dựng vào năm 1992 và trở thành - di tích cấp quốc gia về nghệ thuật kiến trúc vào năm 2011.

Đặc biệt hơn, thánh đường của người Chăm An Giang không chỉ là nơi diễn ra các nghi lễ tôn giáo, mà còn là nơi gìn giữ và lưu truyền chữ viết, tiếng nói dân tộc Chăm. Để góp phần vào công việc bảo tồn văn hoá, trong đó có tiếng nói và chữ viết, hiện nay hầu hết thánh đường Hồi giáo ở An Giang đều mở các lớp dạy học. Ngoài việc học kiến thức phổ thông vào buổi sáng, buổi tối những học sinh này sẽ được học tiếng nói, chữ viết của người Chăm. Điển hình là thánh đường Azhar ở ấp Châu Giang, xã Châu Phong vẫn đang hàng ngày dạy kinh Koran, chăm chỉ giữ gìn từng bản sắc văn hóa dân tộc.

Tuy nhiên do chưa được chính quyền địa phương quan tâm nhiều, nên trong việc dạy và học ngôn ngữ Chăm còn nhiều bất cập. Nhưng đến nay, với sự nỗ lực hết mình, hoạt động dạy học này vẫn luôn được duy trì cho thấy đây là một thành công to lớn nhằm bảo vệ văn hóa dân tộc của đồng bào người Chăm.

Có thể thấy, dù trải qua bao nhiêu thời gian và xã hội có phát triển thế nào thì cộng đồng người Chăm sống tại An Giang vẫn sẽ lặng lẽ nép mình bên bờ sông Hậu, hàng ngày chăm chỉ đến thánh đường cầu nguyện, học tập và tuân theo những lời kinh Koran chỉ dạy. Từng hành động nhỏ của họ đều có ý nghĩa to lớn trong việc bảo tồn những nét văn hóa độc đáo của dân tộc, trong đó có tín ngưỡng tôn giáo và kiến trúc.

Di Khanh

Link gốc

CÁC TIN LIÊN QUAN

Những ngôi nhà sàn quê Bác Tôn

Nét đẹp văn hóa các dân tộc ít người ở An Giang